Karabinek automatyczny konstrukcji Michaiła Timofiejewicza Kałasznikowa jest bronią tak rozpowszechnioną, że można swobodnie założyć, iż wzięła udział w każdym konflikcie zbrojnym od czasu jej powstania. AK (ros. автомат Калашникова) służy siłom zbrojnym na całym świecie od ponad 70 lat (pierwsza wersja została przyjęta do uzbrojenia w 1949) i wyprodukowano grubo ponad 100 milionów egzemplarzy tej konstrukcji w ogromnej liczbie odmian. Najwięcej powstało jego zmodernizowanej wersji – AKM.
Karabinek
Jest to druga produkowana w znacznych ilościach konstrukcja strzelecka zaraz po niemieckim Stg. 43/44, zasilana tzw. nabojem pośrednim, czyli zamykającym lukę pomiędzy amunicją pistoletową, a pełnowymiarowym nabojem karabinowym. (Należy zaznaczyć, że poza ogólnym wyglądem nie ma pomiędzy nimi podobieństw.) Broń tego rodzaju nosi nazwę karabinków w przeciwieństwie do karabinów zasilanych nabojami pełnowymiarowymi np. 7,62 x 51 mm (FN FAL, M14) czy 8,6 x 63 mm (M1 Garand, BAR). Amunicja tego typu zasila obecnie ogromną większość broni podstawowej armii krajów całego świata. Jest tak ze względu na znacznie lepszy stosunek masy, gabarytów naboju i generowanego odrzutu – do zasięgu i energii pocisku. Żołnierz może przenosić więcej amunicji do swojej broni, trafiać swobodnie cele wielkości człowieka do około 500 metrów (z użyciem celowników optycznych), a na bliskim dystansie – w razie potrzeby prowadzić intensywny ogień bez znacznego zaburzenia celności ze względu na odrzut.
Błędna nazwa
Zanim zaczniemy rozmowę o technikaliach, trzeba zaznaczyć że często używana wobec karabinka Kałasznikowa nazwa AK-47 jest błędna i dotyczy jedynie jednej z fabrycznych serii prototypowych (AK-46, AK-47 i AK-48), która ręce żołnierza widziała jedynie podczas prób polowych. Pierwsze seryjnie produkowane dla armii radzieckiej Kałasznikowy otrzymały już uproszczone oznaczenia AK i AKS.
Jak to działa
Wracając do sedna – AK jest karabinkiem zasilanym nabojem pośrednim – pierwotnie 7,62 x 39 mm (AK, AKM, AK-103, Valmet M62), ale w różnych wersjach również 5,45 x 39 mm (odmiany AK-74, AK-105, wz. 88 Tantal) i 5,56 x 45 mm (wz. 96 Beryl, Galil, AK-101). Amunicja podawana jest z wymiennego magazynka pudełkowego zazwyczaj o pojemności 30 nabojów. W wersjach wojskowych AK jest bronią samoczynno-samopowtarzalną, czyli wyposażoną w funkcje strzelania ogniem pojedynczym oraz ciągłym.
Funkcjonowanie opiera się o wykorzystanie części gazów prochowych powstałych w wyniku spalenia ładunku miotającego (prochu) w łusce – jego zadaniem jest rozpędzenie pocisku i wypchnięcie go przez lufę. Inicjacja tego procesu zaczyna się od pociągnięcia za język spustowy, który zwalnia kurek (młotek) uderzający w iglicę, która z kolei detonuje spłonkę – zadaniem tej ostatniej jest zapalenie prochu.
Niewielka część gazów odprowadzana jest bocznym otworem w górnej ściance lufy, poprzez blok gazowy do komory w której znajduje się tłok. Ten ostatni połączony jest bezpośrednio z suwadłem, a w nim spoczywa obrotowy zamek. Jego rolą jest zaryglowanie komory nabojowej, gdzie odbywa się eksplozja nadająca pociskowi prędkość. Po opuszczeniu pocisku przez lufę, gdy ciśnienie spadnie do bezpiecznego poziomu, tłok popycha suwadło do tyłu. Pociąga ono za sobą zamek odryglowując go wcześniej poprzez obrót, który zapewnia wyfrezowana w suwadle krzywka i występ sterujący na zamku. Cały tzw. zespół ruchomy podróżuje razem do tyłu wyciągając pustą już łuskę naboju z komory za pomocą pazura wyciągu, a wyrzutnik usuwa ją z karabinu poprzez okno wyrzutowe.
Kiedy zespół ruchomy pokona całą swoją drogę do tyłu, rozpoczyna się jego podróż w przeciwnym kierunku dzięki sile mechanizmu powrotnego, czyli sprężyny osadzonej na żerdzi w tylnej części karabinka – napinanej w czasie pierwszej fazy cyklu. Wracając, zamek pobiera kolejny nabój z magazynka i wprowadza go do komory nabojowej przygotowując broń do kolejnego strzału, który (zależnie od ustawienia dźwigni bezpiecznika połączonej z tzw. selektorem rodzaju ognia) następuje natychmiast jeśli spust pozostaje wciśnięty lub po kolejnym jego pociągnięciu. Całość tego procesu trwa mniej niż mrugnięcie oka.
Warto wspomnieć, że identyczny co do zasady mechanizm występował wcześniej przykładowo w brytyjskim ręcznym karabinie maszynowym Bren, czy karabinie samopowtarzalnym M1 Garand, a później w broni takiej jak używany m.in. przez SZ USA karabinek maszynowy M249 (bazujący na belgijskim FN Minimi), czy bezkolbowy izraelski karabinek IWI Tavor.
Wypróbuj w CSA
W Cracow Shooting Academy karabinek AK występuje w swojej zmodernizowanej odmianie AKM (ros. автомат Калашникова модернизированный) produkowanej od roku 1956, główna różnica polega na tym, że korpus broni (czyli tzw. komora zamkowa) jest wykonywany metodą tłoczenia w przeciwieństwie do wcześniejszego frezowania.
Wypróbować możecie również jeszcze bardziej współczesną jego odmianę czyli AK-103, z polimerowym łożem z szynami do mocowania akcesoriów i składaną kolbą oraz hamulcem wylotowym redukującym odrzut. Ten model wyposażyliśmy też w celownik kolimatorowy ułatwiający celowanie.
